در مطلب گذشته به اختصار راه های خداشناسی و خدایابی گفته شد. حال در یک تقسیم بندی دیگر، بنابر علم کلام، عمده ترین راه های شناخت خدا، سه راه ” عقل “، “تجربه “، ” راه دل ” می باشد.
۱.راه عقل: راهی است که در آن، انسان با مددگیری از مقدمات، اصول و روش های کاملا عقلی، اصل وجود خدا و اتصاف او را به اوصاف خاص ثابت می کند و درباره چند و چون افعال الهی به داوری می نشیند. براهین و ادله فلسفی اثبات خدا را در این بخش جای می گیرند.
۲. راه تجربه: گاهی انسان به جای بهره گیری از اصول و قواعد عقلی صرف، نظری به جهان پیرامون خود می افکند و با مشاهده دقیق و اندیشه ورزی در اوصاف و روابط پدیده های موجود در جهان، به وجود خداوند و اوصاف او مانند علم، حکمت، قدرت و…رهنمون می گرد. از آن جا که این راه بر مشاهده جهان طبیعت استوار است، “راه تجربی ” نامیده می شود.
۳. راه دل: گاه نیز آدمی با مراجعه به درون خویش و بی نیازی از هر گونه استدلال عقلی یا مشاهده تجربی، خدای خویش را می یابد و از راه دل به کوی یار می رسد. خدایابی و خداشناسی فطری در این گروه جای می گیرد. همچنین می توان کشف و شهود عرفانی و مشاهده قلبی خداوند و اوصاف جمال و جلالش را گونه دیگری برای خداشناسی از طریق دل به شمار آورد.
